Chương
Chín
Làm sao cho người
ta vui sướng mà làm công việc bạn nhờ cậy
Hôm đó vào năm 1915. Đă trên một
năm, các nước ở châu Âu chém giết lẫn nhau ghê gớm chưa từng thấy trong lịch sử.
Châu Mỹ ở trong t́nh trạng kinh hoảng. Có thể lập lại ḥa b́nh được không? Không
ai biết được.
Nhưng Tổng thống Wilson nhất
quyết gắng sức làm cho kỳ được. Ông sai một mật sứ đi hội nghị với các nhà cầm
đầu châu Âu.
William Jennings Bryan, Tổng
trưởng nội vụ, sứ đồ của ḥa b́nh, nóng ḷng đi lắm. Ông thấy đó là một dịp
phụng sự một lư tưởng cao cả và trở nên bất hủ. Nhưng Tổng thống Wilson lựa một
người khác, đại tá House, bạn thiết của ông. Và ông cậy đại tá làm công việc khó
khăn là báo tin đó cho Bryan hay.
Đại tá chép cuộc gặp gỡ đó trong
nhật kư của ông:
"Bryan thất ư lắm, khi ông hay
tin rằng tôi được Tổng thống giao phó cho sứ mệnh mà ông ao ước".
Tôi trả lời ông ta: Tổng thống
nghĩ nên giữ kín cuộc vận động đó. Mà nếu Bryan đi, tên tuổi của ông mà ai cũng
biết, đủ làm cho người ta chú ư tới và tự hỏi ông tới với mục đích chi đây...".
Nghĩa là đại tá muốn cho ông
Bryan hiểu rằng ông là người quan trọng quá, không nên nhận sứ mệnh đó - và ông
Bryan hài ḷng.
Khôn khéo, lại có nhiều kinh
nghiệm, đại tá House đem thực hành một trong những quy tắc lớn nó điều khiển sự
giao thiệp giữa loài người. Quy tắc đó là: Làm sao cho người khác thấy vui sướng
mà làm công việc bạn cậy họ.
Khi Tổng thống Wilson mời ông
Mc. Adoo giúp việc trong văn pḥng ông, ông cũng áp dụng quy tắc đó, mặc dù điều
ông tin cậy không phải là một sự hy sinh, mà chính là một danh dự vô cùng cho
ông Mc. Adoo, ông này thấy vui thích bội phần và kể lại như vầy:
"Ông (Wilson) bảo tôi rằng ông
sẽ sung sướng lắm, nếu tôi chịu nhận chức Tổng trưởng Quốc khố. Ngôn ngữ ông
thiệt lịch sự: ông cho tôi cảm tưởng rằng nếu tôi chịu nhận vinh dự lớn đó, th́
tức là ban cho ông một đặc ân".
Tôi biết một diễn giả được mọi
nơi mời đến diễn thuyết. Ông ta không thể làm vừa ḷng mọi người được cho nên
bắt buộc phải từ chối, nhưng ông từ chối một cách khéo léo đến nỗi người ta vui
vẻ ra về. Ông làm cách nào? Tất nhiên ông không nói cụt ngủn rằng ông bận việc
lắm... Không. Sau khi cám ơn và tỏ ḷng tiếc không nhận lời được, ông vội vàng
giới thiẹu một người có thể thay ông được. Nghĩa là không để cho người kia có đủ
th́ giờ thất vọng trước sự từ chối của ông và ông làm cho tư tưởng người đó
hướng ngay về diễn giả mà ông giới thiệu.
Ông nói:
"Tại sao ông không cậy ông bạn
tôi, Cleveland Rodgers, nhà xuất bản tờ Brooklyn Eagle? Hoặc ông Guy Hickock?
Ông ấy đă viết báo 15 năm ở Paris và biết rất nhiều chuyện thú vị... Hay là ông
lại hỏi ông Livingston Longfellow xem sao? Chắc ông biết ông ấy có một cuốn phim
tuyệt đẹp về những cuộc săn bắn lớn ở ấn Độ...".
Ông Want, quản lư một nhà in lớn
ở Nữu Ước, có một người thợ máy mà ông nhất định muốn sửa đổi tính t́nh. Anh thợ
đó phải trông nom cho một loạt máy vừa sắp vừa đúc chữ và nhiều máy khác nữa,
sao cho những máy đó chạy đêm và ngày mà không hư hỏng, khỏi ngưng lại. Anh ta
phàn nàn công việc nặng nhọc quá, làm việc nhiều giờ quá, và xin thêm người phụ.
Ông Want không cho thêm người
phụ, cũng không rút công việc, rút giờ làm việc, mà anh ta vẫn vui ḷng. Ông làm
cách nào? Ông cho riêng anh ta một pḥng giấy với một tấm bảng treo ở cửa đề tên
và chức mới của anh. "Giám đốc pḥng giữ ǵn máy móc".
Thành ra anh thợ máy không phải
là một nhân viên hạ cấp, mà ai cũng có quyền sai bảo nữa, anh nay đă nghiễm
nhiên là một viên chỉ huy rồi. Người ta đă công nhận giá trị tài năng của anh.
Tự thấy cái quan trọng và uy thế mới của ḿnh, anh hài ḷng và tiếp tục làm
không phàn nàn chi hết.
Bạn cho vậy là con nít ư? Có lẽ
là con nít thiệt. Mà người ta cũng đă cho Nă Phá Luân đă dùng phương pháp con
nít đó khi ông lập ra huy chương Bắc đẩu bội tinh, phân phát một ngàn năm trăm
chiếc cho lính ông và thăng chức "Pháp quốc Thống chế" cho 18 đại tướng, gọi đội
quân của ông là "Đại binh".
Ai chế giễu ông rằng dùng đồ ḷe
loẹt vô dụng đó để thưởng những người đă nhiều lần vào sanh ra tử với ông, ông
đáp: "Loài người vẫn bị cai trị bằng những đồ ḷe loẹt đó".
Biết cách phân phát chức tước và
uy quyền như Nă Phá Luân, th́ chúng ta cũng sẽ được những kết quả như vị anh
hùng đó.
Trước nhà bà Gent, một bà bạn
của tôi, mà tôi đă có dịp nói tới, có một băi cỏ đẹp mà tụi con nít thường tới
giày xéo phá phách mỗi ngày. Mắng, dọa, dỗ dành đều vô hiệu. Tức th́ bà thay đổi
chiến thuật. Bà kêu đứa nhỏ ngỗ nghịch nhất, tặng cho nó chức "thám tử" và giao
cho trách nhiệm đuổi tất cả những đứa vô chơi trên băi cỏ, bất kỳ là đứa nào. Và
vấn đề đó giải quyết xong lập tức. Viên "thám tử" nhóm lửa ở sau nhà, nung một
thanh sắt cho tới trắng ra và dọa sẽ dí vào đứa nhỏ nào dám dẫm lên vườn cỏ!
Bản tính loài người như vậy. Cho
nên muốn sửa đổi một người mà không làm cho họ phật ư, giận dữ:
"Bạn phải xử
trí ra sao cho người đó thấy sung sướng làm công việc mà bạn đề nghị".
Đó là quy tắc thứ 9.