Hy vọng, tức giận, tuyệt vọng - đó là phản ứng của những người dân Nga khi theo dõi truyền hình trực tiếp vụ giải cứu con tin tại Beslan.

Lực lượng đặc nhiệm Nga đứng ngoài khu trường.

Khi những hình ảnh về các thi thể nằm trên cáng cứu thương hiện trên màn hình, một số người bắt đầu khóc. Rồi khi phát thành viên đài NTV, kênh truyền hình duy nhất tại Nga tường thuật trực tiếp chiến dịch giải cứu con tin trích lời các quan chức Bộ Nội vụ rằng "hầu hết" con tin còn sống sót, họ bắt đầu lắc đầu: "Điều này có nghĩa, nhiều trẻ em đã bị chết".

Đây là lần đầu tiên tại Nga, người ta được theo dõi trực tiếp một chiến dịch kiểu này qua truyền hình. Động thái trên nhằm đáp lại sự bất bình của dư luận Nga khi giới truyền thông trong nước không thể truyền hình ảnh động về chiến dịch giải cứu con tin tại nhà hát Moscow hồi tháng 10/2002. Nó cũng thể hiện một điều rằng các quy tắc áp dụng cho phóng viên, dẫn chương trình và nhà sản xuất truyền hình tại nhiều nước rõ ràng không được chú ý nhiều. Tại hiện trường, các phóng viên trực tiếp phỏng vấn những em nhỏ mà không cần cố gắng giấu danh tính của bất kì ai. Thậm chí cả những người chết và bị thương nặng đều được ghi hình.

Một điều dễ hiểu là trong khi gia đình các con tin yêu cầu chính phủ đáp ứng mọi điều kiện của những kẻ bắt cóc để chúng thả con tin, dư luận trên toàn nước Nga lại tỏ ra khá "cứng rắn" và khó chấp nhận việc nhượng bộ trước phiến quân Chechnya - những kẻ gây ra thảm kịch này.

Các tờ báo "bảo thủ" hôm qua cũng đăng tải những bài báo chỉ trích mạnh mẽ việc nhượng bộ đòi hỏi của kẻ bắt cóc giống như phần đông các báo ủng hộ chính phủ hay giới truyền thông tự do khác. Những phóng viên như Anna Politkovskaya của tờ Novaya Gazeta vốn là người chỉ trích chính sách cứng rắn của Tổng thống Putin đối với Chechnya cũng lên án kẻ bắt cóc mạnh mẽ giống như nhiều người phản đối việc ly khai của Chechnya.

Thông tin: mục tiêu tấn công là một trường học và nạn nhân là các trẻ em dường như làm cho phần đông người Nga chấn động. "Không một chuẩn mực danh dự của vùng Caucasus nào cho phép họ có quyền tấn công trẻ em", đó là tựa đề một bài bình luận đăng trên tờ Trud. Còn tờ Komsomolskaya Pravda thì giật tít trên trang nhất: "Những tên cướp được trả bao nhiêu tiền để tiến hành khủng bố?".

Trong khi yêu cầu chính phủ phải đưa ra quyết định nhanh chóng và dứt khoát kết thúc vụ khủng hoảng con tin, nhiều người Nga cũng "đòi hỏi" các trẻ em phải được cứu sống an toàn. Người ta nhớ lại vụ bao vây nhà hát Moscow hồi năm 2002, lúc đó chiến dịch giải cứu đã trở thành tấn thảm kịch khi không có đủ thuốc giải độc để điều trị cho các con tin được cứu ra ngoài.

Theo dõi truyền hình trực tiếp hôm 3/9, nhiều người Nga quay mặt đi, không dám tin vào cảnh huyên náo sau khi những con tin đầu tiên được thả vào đầu giờ chiều. Họ chứng kiến cảnh thiếu y bác sĩ tại hiện trường, thiếu cáng cứu thương, và rõ ràng thiếu sự phối hợp giữa các cơ quan cứu trợ khẩn cấp. Tất cả đều diễn ra trước tiếng súng và tiếng bom.

Tổng thống Putin thăm hỏi nạn nhân trong bệnh viện Beslan.

Khi con số thương vong bắt đầu tăng, số lượng các câu hỏi cũng tăng theo. Đa số người Nga bắt đầu thắc mắc tại sao nhà chức trách lại tỏ ra thiếu chuẩn bị đến vậy trong khi đây rõ ràng không phải là chiến dịch đầu tiên mà binh sĩ Nga phải đối mặt.

Việc những kẻ khủng bố giữ con tin và không công khai đưa ra yêu cầu của chúng đã dẫn tới nhiều phỏng đoán trái ngược nhau. Nhiều chuyên gia phân tích dự đoán rằng mục tiêu chính của bọn này là "biểu dương sức mạnh" vì khó có khả năng bọn khủng bố hy vọng ông Putin sẽ nhượng bộ những đòi hỏi của chúng sau làn sóng bạo lực gần đây hay xoa dịu lập trường của Nga đối với lực lượng ly khai.

Mục tiêu của bọn khủng bố "chỉ là gây ra sự hoảng sợ để chứng tỏ cho người Nga thấy rằng họ đang bị đe doạ", Alexander Golts, một chuyên gia phân tích quân sự Nga nhận định. "Những kẻ tiến hành vụ này phải hiểu rằng chúng không thể thay đổi chính sách của Nga tại khu vực Caucasus".

Tuy nhiên, các phán đoán này đã bị bác bỏ sau khi có thông tin, bọn khủng bố từng ra yêu sách đòi Nga phải để Chechnya được độc lập và chính phủ Nga phải trả tự do cho một số kẻ ly khai người Ingushetia đang bị giam giữ.

Lần tìm nguồn gốc

Cuộc chiến giữa lực lượng ly khai Chechnya và Moscow có nguồn gốc từ thời kỳ nước Nga Sa hoàng. Lúc đó, vùng núi Caucasus, đường biên giới tự nhiên ngăn cách giữa nước Nga và các nước cộng hoà Hồi giáo "cứng đầu cứng cổ" ở phía nam, bị hợp nhất vào đế chế Nga bằng vũ lực.

Đến thời kỳ Stalin, người dân vùng này lại ủng hộ việc Đức quốc xã xâm lược, kết quả là năm 1944 người Ingushetia và Chechnya bị trục xuất sang khu vực trung Á và Siberia. Họ chỉ được phép quay trở lại vào năm 1957, khi nước Cộng hoà tự trị Chechnya-Ingushetia thuộc Nga được phục hồi.

Tuy nhiên, sau khi Liên Xô tan rã năm 1991, người dân Ingushetia đã đi bỏ phiếu để quyết định số phận họ: tiếp tục trở thành một phần của Nga. Trong khi đó người Chechnya lại bỏ phiếu đòi tự trị và tạo ra một "cuộc đối đầu" với Moscow. Kết quả là 2 cuộc chiến đã xảy ra bắt đầu từ năm 1994.

200.000 người Chechnya đã vượt biên gới sang các nước cộng hoà vùng Caucasus và thủ phủ của Chechnya là Grozny đã phần nào được yên bình. Trong lúc này, Ingushetia vẫn đang cố gắng đối phó với 40.000 người tỵ nạn Chechnya bất chấp những nỗ lực của ông Putin nhằm ổn định Chechnya.

Thi thể nạn nhân đang chờ nhận dạng.

Song, cuộc chiến vẫn tiếp diễn. Đối với ông Putin, cuộc tấn công nhằm vào trường học tại thị trấn Beslan, Bắc Ossetia đã chứng tỏ sự ủng hộ của người dân vùng Caucasus đối với cuộc đấu tranh vũ trang của phiến quân Chechnya đang ngày càng tăng. Theo lời các nhân chứng, một số tay súng vũ trang người Ingushetia cũng nằm trong số bọn bắt cóc.

Đây có thể là một vấn đề mang tính khu vực, tuy nhiên, với Tổng thống Putin, đó là "vấn đề liên quan tới khủng bố mang tính toàn cầu". Quan điểm này của ông Putin lại được củng cố khi có thông tin 10 trong số những kẻ bắt cóc là người Ảrập. Sự hiện diện của những phần tử Ả rập sẽ giúp ông Putin dễ thuyết phục được người Nga và thế giới rằng "chiến dịch mà Nga đang tiến hành tại Chechnya chính là một phần trong cuộc chiến chống khủng bố quốc tế".

Các nguồn tin tình báo cho hay tên "tư lệnh" người Chechnya Magomet Yevloyev đã trực tiếp chỉ đạo vụ này theo kế hoạch của Shamil Basayev, kẻ thù số 1 của Nga. Theo các quan chức Nga, phiến quân đòi ly khai đã bị tác động sâu sắc bởi "chủ nghĩa Wahhabi", một hình thái Đạo hồi dòng Sunni hà khắc. Đạo này hiện bị cấm tại Nga. "Ngoài ra còn có tin vụ bắt giữ con tin nhận được sự tài trợ của một kẻ theo "lý tưởng Wahhabi" là Abu Omar as-Seyf, đại diện cho mạng lưới Al-Qaeda tại Chechnya", một quan chức tiết lộ.

Yêu cầu chính của chúng là: Chechnya được độc lập. "Chúng tôi đã sai khi chỉ giới hạn vấn đề trong mối quan hệ giữa Nga và Chechnya", Akhmed Zakayev, phát ngôn viên của lãnh đạo phiến quân Chechnya - Aslan Maskhadov nói. "Vấn đề này đã dính líu tới cả Dagestan, Ingushetia, Bắc Ossetia. Chỉ bằng cách chấm dứt tình trạng bạo lực hiện đang lan tràn gây ra thù địch, chúng tôi mới có thể chấm dứt hành động của mình".

(Huyền Trang - Tổng hợp)